همه چیز درباره ماسک و تجهیزات تنفسی

حفاظت از سیستم تنفسی کارکنان در صنایع

تجهیزات حفاظت از سیستم تنفسی:

ماسک های تنفسی (Respiratory Protection Masks) به وسایل و تجهیزاتی اطلاق می شوند که از استنشاق و تنفس گاز های سمی و شیمیایی به جهت حفاظت از سیستم تنفسی افراد جلوگیری می کنند . ماسک ها، این عمل را به وسیله فیلتراسیون گازهای سمی و هوارسانی از منبع قابل تنفس انجام می دهند .

ماسک ها به دو دسته تقسیم بندی می شوند :

  • ماسک های تصفیه کننده هوا (Air Purifying Respirators)
  • ماسک های رساننده هوا اتمسفری (Atmosphere  Supplying Respirators)

حال به تعریف ماسک های تصفیه کننده هوا می پردازیم : این ماسک ها آلاینده ها و مواد سمی داخل هوا را به خود می گیرند که به سه دسته اصلی تقسیم بندی می شوند :

  • ماسک های فیلتر کننده ذرات (Particulate Filtering Respirators)
  • ماسک های فیلتر کننده انواع گاز و بخار های سمی (Vapor and Gas Removing Respirators)
  •  ماسک های الکتریکی تصفیه هوا (Powered Air Purifying Respirators)

ماسک های هوا رسان : به ماسک های اطلاق می شود که منبع تامین هوای تنفسی افراد را از خارج از محیط آلوده تامین می کنند. این در شرایطی اتفاق می افتد که میزان اکسیژن موجود در هوای محیط بسیار کم ( کمتر از ۲۱ درصد ) باشد و یا آلودگی محیط به قدری بالا باشد که فیلتر ماسک نتواند هوای قابل تنفس فرد را تامین کند.

این گونه از ماسک ها به دو دسته ی زیر تقسیم بندی می شوند :

  • ماسکهای با مخازن کپسول سرخود (Self Contained Breathing Apparatus)
  • ماسکهای هوا رسان شیلنگی با مخازن خارج از محیط آلاینده (Air  Hose Supplied Air Respirators)

ماسک های حذف کننده ذرات ( گرد و غبار) : 

این ماسک ها  به منظور حفاظت در برابر گرد و غبارها ، فیومها (Fumes) و یا میستها (Mists) مورد استفاده قرار میگیرند. در این ماسکها جهت جلوگیری از ورود ذرات به داخل دستگاه تنفسی از مواد فیبری و الیافی همچون کاغذ ، ‌نمد و یا پارچه  استفاده می شود .
فیلتر ماسک های حذف کننده ذرات گرد و غبار بر اساس استاندارد های اروپایی به سه کلاس  N، R و P تقسیم می شوند .

کلاس N، ماسک هایی را در خود جایی می دهد که قابل استفاده در فضای اتمسفریک هستند که ذرات آلاینده آن ساختار غیر روغنی دارند .

کلاس  R و P نیز ماسکهایی را در خود جای می دهد که  فیلتراسیون آنها در برابر ذرات روغنی یا فیلترهای عایق روغن مقاوم  هستند و عملکرد خوبی دارند .

 عموماً مبنای طبقه بندی ماسکهای گرد و غبار طبق استاندارد های امریکا و کانادا انجام می پذیرد .

طبقه بندی NIOSH (استاندارد ایالات متحده) در خصوص ماسکهای حذف کننده به ترتیب جدول زیر می باشد :

طبقه بندی ماسکهای گرد و غبارنوع فیلتر  بازدهی
سری N (ذرات غیر روغنی)N95N99N100۹۵%۹۹%۹۹٫۹۷%
سری R (ذرات مقاوم در برابر روغن)R95R99R100۹۵%۹۹%۹۹٫۹۷%
سری P (ذرات عایق روغن)P95P99P100۹۵%۹۹%۹۹٫۹۷%

بر اساس استاندارد اروپایی یا بریتانیا BS-EN 149:2001 British Standards ، ماسکهای تنفسی گرد و غبار به سه کلاس تقسیم می شوند که در زیر به آنها می پردازیم :

کلاس فیلترینگ FFP1 : فیلترحفاظتی آیروسلهای جامد و مایع غیر سمی با تراکم ۱٫۲۵ برابر حد مجاز
کلاس فیلترینگ FFP2 :‌ فیلتر حفاظتی آیروسلهای جامد و مایع غیر سمی و یا با سمیت کم تا متوسط با تراکم ۱۲ برابر حد مجاز
کلاس فیلترینگ FFP3 : حفاظت در برابر آئروسلهای جامد و مایع غیر سمی و یا با سمیت کم تا متوسط یا با سمیت بالا با تراکم ۵۰ برابر حد مجاز

حداقل راندمان عملکرد فیلتر یک ماسک تنفسی گرد و غبار (حداکثر نفوذ مجاز گرد و غبار در ماسک) بر اساس استاندارد BS-EN 149:2001 تعیین می شود .

جزییات این استاندارد را در زیر مشاهده می کنید :

حداکثر نفوذ مجازذرات جامد (Nacl)ذرات مایع (روغن پارافین)
کلاس FFP1۲۰%۲۰%
کلاس FFP2۶%۶%
کلاس FFP3۱%۱%

ماسکهای حذف کننده گازها و بخارات :

ماسک های حفاظت تنفسی تصفیه ی هوای آلوده برای محافظت در برابر گازها و بخارات سمی مانند گاز آمونیاک ، بخار فلزات سمی مانند جیوه ، انواع گازهای سمی اسیدی و بخارات ترکیبات شیمیایی  به مصرف می رسند .

انواع ماسک های محافظتی گازها و بخارات سمی به دسته های زیر تقسیم می شوند :

حال به بررسی تخصصی تر موارد بالا می پردازیم :

ماسک های کارتریج دار  :

این ماسک های تنفسی به دو دسته ی نیم صورت ( پوشاننده قسمت های تنفسی مانند دهان و بینی ) و یا تمام صورت ( پوشاننده کل صورت ، در صورتی که گاز های آلاینده و سمی موجود در محیط از راه چشم بتوانند به کاربر آسیب برسانند و چشم را تحریک کنند از این نوع ماسک استفاده می شود) تقسیم بندی می شوند .

ماسکهای کانیستر دار Gas Masks :

سیستم پالایشی کانیسترها مانند کارتریج ها می باشد اما تفاوت اصلی آنها با یکدیگر این است که میزان سایز ماده جاذب موجود در این دسته از کارتریج ها بزرگتر و حجیم تر است و بزرگترین تفاوت آنها در این است که کانیستر ها دارای دریچه استنشاقی هستند.

انواع فیلتر های مصرفی ماسک های پالاینده گازها و بخار سمی :

این فیلتر ها بر اساس نوع گازی که پالایش می کنند به چند نوع تقسیم بندی می شوند که در زیر به آنها می پردازیم :

ردیفنوعکاربرد (تصفیه کننده)
۱Aگازها و بخارات آلی مختلف
۲Bگازهای معدنی و اسیدی مانند مونوکسید کربن
۳Eدی اکسید سولفور و سایر گازهای معدنی
۴Gمواد شیمیایی با فشار بخار پایین 
۵Kآمونیاک و مشتقات آن
۶MBمتیل بروماید
۷AXترکیبات آلی با نقطه نقطه جوش کمتر از ۶۵ 
۸HGبخار جیوه
۹NOاکسیدهای نیتروژن

ماسکهای کاغذی نمدی یا پوشیده شده با مواد زغال اکتیو :

این دسته از ماسک از جنس نمد ، کاغذ پوشیده از زغال اکتیو هستند که جهت حذف همزمان گازها و بخارات و همچنان گرد و غبار مورد استفاده قرار می گیرند 

ماسکهای الکتریکی تصفیه کننده هوا :

این ماسکها از یک دمنده الکتریکی  برای عبور دادن هوای آلوده از داخل سیستم فیلتراسیون  آلاینده ها بهره می برند که سبب تصفیه شدن هوای آلوده می شود .

ماسکهای نجات:

نوعی از ماسک هستند که در شرایط اضطراری و فرار از منطقه آلوده که امکان خطرات جانی وجود دارد استفاده می شوند . این ماسک ها در مناطق با امکان مسمومیت تنفسی و یا ماهش شدید اکسیژن که وجود مونوکسید کربن بسیار است مصرف می شوند.

ماسکهای هوا رسان (ماسکهای فشار مثبت) :

این ماسک ها به دو دسته کپسول سر خود و یا شیلنگی تقسیم می شوند .

در ماسک های کپسول سر خود فرد هوای مورد نظر خود را از کپسول هوا و یا منبعی که با خود حمل می کند تامین می کند. این ماسک ها بر اساس ظرفیت مخزن خود می توانند تا ماکزیمم ۴ ساعت اکسیژن و هوای تنفسی کاربر را تامین کنند.

ماسکهای هوا رسان شیلنگی:

این نوع ماسک ها هوای مورد نیاز کاربر را از یک منبع ثابت مانند دستگاه های دمنده هوا و مخازن فشرده هوای قابل تنفس در خارج از محیط برای فرد در محوطه با خطر تنفسی به وسیله ی شیلنگ های مرتبط تامین میکنند. طول این شیلنگ ها بر اساس نوع مصرف آنها بین ۲۵ تا ۳۰۰ فوت متغیر است که در هر حالت دستگاه در آخرین مسیر خروجی شیلنگ باید میزان ۱۷۰ لیتر در دقیقه ارسال هوای تنفسی را داشته باشد و فشار دستتگاه برای جلوگیری از آسیب رسیدن به کاربر نباید از ۱۲۵psi بیشتر شود.