چه زمانی استفاده از ماسک تنفسی ضرورت دارد ؟

ماسک‌های تنفسی باید تنها در مواقعی استفاده شوند که دیگر روش‌های کنترل خطر در محیط کاری عملی نباشند. به عبارت دیگر، استفاده از  ماسک و تجهیزات تنفسی نباید اولین گزینه برای محافظت از سیستم تنفسی کارگران باشد. در شرایط خاصی که سایر اقدامات کنترل خطر به درستی قابل اجرا نباشند، استفاده از ماسک‌های تنفسی توصیه می‌شود. شرایطی که باید از ماسک تنفسی استفاده کرد عبارتند از:

این شامل حالتی است که راهکارهای اولیه مانند حذف، جایگزینی، یا استفاده از کنترل‌های مهندسی یا اداری نتوانند به کاهش آلاینده‌ها کمک کنند.

زمانی که کنترل‌های مهندسی در حال نصب یا تعمیر هستند، به‌طور موقت استفاده از ماسک‌های تنفسی می‌تواند از کارگران در برابر آلاینده‌ها محافظت کند تا زمانی که این سیستم‌ها به درستی در حال اجرا باشند. در شرایطی مانند عملیات تعمیر و نگهداری یا در مواقع اضطراری که ممکن است غلظت آلاینده‌ها به طور موقت افزایش یابد، استفاده از ماسک‌های تنفسی ضروری است تا کارگران از آسیب‌های تنفسی جلوگیری کنند.

زمان استفاده از ماسک تنفسی

استفاده از ماسک‌های تنفسی، به‌ویژه ماسک‌های شیمیایی تمام صورت و نیم صورت، تنها در شرایط خاص و زمانی که استفاده از دیگر روش‌های کنترل خطر ممکن نباشد، ضروری است. در محیط‌های کاری، ماسک‌های تنفسی نباید اولین گزینه برای محافظت از سیستم تنفسی باشند، بلکه باید تنها در مواقع خاص و بحرانی به کار گرفته شوند. این شرایط شامل موارد زیر است:

1. زمانی که امکان پیروی از سلسله مراتب کنترل وجود ندارد: اگر روش‌های دیگری همچون حذف خطر، جایگزینی مواد یا استفاده از کنترل‌های مهندسی و اداری قابل استفاده نباشد، استفاده از ماسک تنفسی ضروری می‌شود.
2. در زمان‌هایی که کنترل‌های مهندسی در شرایط پایدار نیستند: زمانی که سیستم‌های مهندسی در حال تعمیر یا نصب هستند و به طور موقت قادر به کنترل آلاینده‌ها نیستند، ماسک‌های تنفسی به عنوان یک اقدام حفاظتی جایگزین مورد استفاده قرار می‌گیرند.
3. در شرایط اضطراری یا موقتی: در مواقع اضطراری یا شرایطی که تغییرات ناگهانی در محیط کاری ایجاد می‌شود و ممکن است آلاینده‌ها افزایش یابند، استفاده از ماسک‌های تنفسی برای حفاظت از کارکنان ضروری است تا از آسیب‌های تنفسی جلوگیری شود.

به طور کلی، استفاده از ماسک‌های تنفسی باید آخرین راهکار باشد و تنها زمانی که سایر روش‌های ایمنی نتوانند مؤثر واقع شوند، از آن‌ها استفاده شود.

برای کنترل خطرات تنفسی موجود چه باید کرد؟

برای کنترل خطرات تنفسی در محیط‌های کاری، ابتدا باید عواملی که می‌توانند برای سیستم تنفسی کارکنان خطرناک باشند شناسایی شوند. این عوامل شامل ذرات زیستی، گازهای خطرناک، گرد و خاک، دود، و حتی کمبود اکسیژن می‌باشند.

برای مقابله با این خطرات، باید یک برنامه کنترل خطر جامع تدوین گردد که شامل مراحل مختلف حفاظت از کارگران در مواجهه با این مواد خطرناک باشد. این برنامه باید شامل آموزش‌های لازم برای مقابله با شرایط خطرناک نیز باشد و دقیقا مشخص کند که برای هر وضعیت خاص از چه تجهیزاتی استفاده شود.

روش‌های مختلفی برای کنترل این خطرات وجود دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تهویه مکانیکی: یکی از موثرترین روش‌ها برای کاهش غلظت آلاینده‌های هوا در محیط کار، استفاده از سیستم‌های تهویه مکانیکی است که به جریان هوای سالم کمک کرده و آلاینده‌ها را از محیط خارج می‌کند.
2. محصور کردن یا ایزوله کردن تجهیزات و فرآیندها: این روش به معنای جداسازی منابع تولید آلاینده‌ها از محیط کار است. در این روش، فرآیندهای خطرناک در محفظه‌های بسته یا ایزوله قرار می‌گیرند تا خطرات به حداقل برسد.
3. استفاده و کنترل صحیح از تجهیزات فرآیند: در بسیاری از موارد، استفاده صحیح از تجهیزات و ابزارهای فرآیندی می‌تواند باعث کاهش تولید آلاینده‌ها شود. همچنین، کنترل دقیق و مرتب فرآیندها باعث کاهش احتمال وقوع خطرات می‌شود.
4. اصلاح فرآیند: جایگزینی مواد یا روش‌های کار با گزینه‌های ایمن‌تر و با خطر کمتر می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش خطرات تنفسی داشته باشد.
5. کنترل‌های اداری: این روش‌ها بیشتر به کاهش زمان قرارگیری کارگران در معرض آلاینده‌های خطرناک مربوط می‌شود. به این صورت که مدت زمان کار در نواحی آلوده محدود می‌شود تا از تماس طولانی‌مدت با آلاینده‌ها جلوگیری شود. اما این روش‌ها محدودیت‌هایی دارند زیرا فقط شدت خطر را کاهش می‌دهند و خطرات را به طور کامل از بین نمی‌برند.

در نهایت، استفاده از کنترل‌های مهندسی، مانند تهویه مناسب و محصورسازی، به عنوان رویکردهای اصلی در کاهش خطرات تنفسی و ای

جاد یک محیط کاری سالم و ایمن اهمیت زیادی دارند. روش‌های اداری نیز به‌عنوان تکمیل‌کننده کنترل‌های مهندسی می‌توانند در شرایط خاص به کار گرفته شوند.

انواع مختلف ماسک تنفسی برای استفاده در شرایط خطرناک

در هنگام مواجهه با شرایط خطرناک و آلوده در محیط کار، استفاده از ماسک‌های تنفسی یکی از مهم‌ترین روش‌های حفاظت از سیستم تنفسی کارگران است. به طور کلی، دو مدل اصلی ماسک تنفسی وجود دارد: ماسک‌های تصفیه‌کننده هوا (APRs) و ماسک‌های تأمین هوای فشرده (SARs). هرکدام از این ماسک‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.

ماسک‌های تصفیه‌کننده هوا (APRs)

این ماسک‌ها به وسیله فیلترها و کارتریج‌هایی که آلاینده‌ها را جذب می‌کنند، هوای آلوده را تصفیه کرده و هوای تمیز به کاربر می‌رسانند. این نوع ماسک‌ها برای محافظت در برابر ذرات، گازها و بخارات موجود در هوا استفاده می‌شوند و برای شرایطی که خطرات شیمیایی یا ذرات معلق در هوا وجود دارند، مناسب هستند.

ماسک‌های تصفیه‌کننده هوا در انواع مختلفی وجود دارند که بسته به نیاز و شرایط کاری، انتخاب می‌شوند:

• ماسک تنفس دهان (Escape mask): این نوع ماسک برای مواقع اضطراری و فرار طراحی شده است. به طور معمول، تنها دهان را پوشش می‌دهد و به وسیله گیره‌ای سوراخ بینی را می‌بندد تا هوای تصفیه‌شده وارد سیستم تنفسی شود.
• ماسک ربع صورت (Quarter mask): این ماسک فقط بینی و دهان را می‌پوشاند و برای شرایطی که خطرات آلاینده‌ها در این نواحی وجود دارند، استفاده می‌شود.
• ماسک نیمه صورت (Half-face mask): این ماسک از بینی تا زیر چانه را می‌پوشاند و برای کار در شرایطی که خطر آلودگی به صورت گسترده‌تری وجود دارد، مناسب است.
• ماسک کامل صورت (Full-face mask): این نوع ماسک کل صورت را پوشش می‌دهد (از بالای چشم تا زیر چانه) و علاوه بر محافظت از سیستم تنفسی، از چشم‌ها و صورت در برابر تماس با مواد شیمیایی و آلاینده‌های خطرناک نیز محافظت می‌کند. این ماسک‌ها در شرایطی که آلودگی در سطح بالایی قرار دارد و محافظت کامل لازم است، استفاده می‌شوند.

ماسک‌های تأمین هوای فشرده (SARs)

ماسک‌های SARs به گونه‌ای طراحی شده‌اند که هوای تمیز را از یک مخزن هوای فشرده یا کمپرسور تأمین می‌کنند. این هوای تمیز از محیط کار تأمین نمی‌شود، بلکه از خارج محیط کاری و از منابعی با کیفیت بالا تأمین می‌گردد. هوای مورد استفاده باید از نظر رطوبت و خلوص مطابق با استانداردهای خاص باشد.

ماسک‌های SARs به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• ماسک با ورودی محکم تنفسی: این ماسک‌ها می‌توانند به صورت کامل (پوشش تمام صورت) یا نیمه صورت باشند و هوای تمیز را از طریق یک لوله یا شلنگ به کاربر می‌رسانند.
• ماسک با ورودی شل تنفسی: این نوع ماسک‌ها ممکن است پوشش شل و محافظ‌هایی از جنس پارچه یا لاستیک داشته باشند. علاوه بر این، ممکن است شامل کلاه ایمنی یا هود باشند که سر و گردن کاربر را می‌پوشانند. این ماسک‌ها به وسیله لوله‌هایی که به یک مخزن هوای تمیز متصل است، هوای فشرده تأمین می‌کنند.

کاربردها و مزایا

• ماسک‌های APRs برای شرایطی مناسب هستند که آلودگی از نوع گازها، بخارات یا ذرات معلق باشد. این ماسک‌ها به دلیل پوشش‌دهی محدودتر، هزینه کمتری دارند و به راحتی در محیط‌های مختلف قابل استفاده هستند.
• ماسک‌های SARs معمولاً برای شرایطی که خطرات بسیار شدیدتر و آلاینده‌های خطرناک‌تری در محیط وجود دارند استفاده می‌شوند. این ماسک‌ها به دلیل تأمین هوای تمیز از منابع خارجی، برای شرایطی که محیط کار کاملاً آلوده به مواد شیمیایی یا غبارهای خطرناک است، انتخاب مناسبی هستند.

در هر دو حالت، انتخاب صحیح نوع ماسک بسته به شرایط محیط کاری و نوع آلاینده‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

چگونه ماسک تنفسی مناسب را انتخاب کنیم؟

انتخاب ماسک تنفسی مناسب برای محیط‌های کاری که در آن‌ها خطرات تنفسی وجود دارد، باید به دقت انجام شود. این انتخاب، فرآیندی پیچیده است که باید توسط کارشناسان ایمنی و متخصصان با تجربه در این زمینه صورت گیرد. در اینجا به چند عامل مهم و مراحل اصلی که باید در نظر گرفته شوند، اشاره می‌کنیم تا بتوانید بهترین ماسک تنفسی را انتخاب کنید.

مشخص بودن خطر تنفسی

اولین گام در انتخاب ماسک تنفسی مناسب، شناسایی و مشخص کردن نوع خطر تنفسی است که کارگران ممکن است با آن مواجه شوند. این خطرات می‌توانند شامل ذرات معلق، گازها، بخارات شیمیایی، دود و یا کمبود اکسیژن در محیط باشند. به عنوان مثال، اگر محیط دارای گازهای سمی است، باید از ماسک‌های تصفیه‌کننده هوا استفاده شود که قادر به جذب این گازها هستند.

ارزیابی خطر

پس از مشخص شدن نوع خطر، باید خطرات موجود در محیط کار ارزیابی شوند. این ارزیابی شامل بررسی غلظت آلاینده‌ها، مدت زمان مواجهه، نوع فعالیت‌های کاری و ویژگی‌های فیزیکی محیط است. این اطلاعات به کارشناسان کمک می‌کند تا تعیین کنند که کدام نوع ماسک می‌تواند از کارگر در برابر این خطرات به بهترین شکل محافظت کند.

امکان‌پذیر بودن کنترل‌های مهندسی

قبل از انتخاب ماسک، باید بررسی شود که آیا امکان استفاده از کنترل‌های مهندسی برای کاهش خطرات وجود دارد یا خیر. کنترل‌های مهندسی شامل تهویه مناسب، ایزوله کردن منابع آلاینده و استفاده از تجهیزات فرآیند کنترل هستند. اگر این روش‌ها مؤثر نباشند یا امکان پیاده‌سازی آنها وجود نداشته باشد، ماسک‌های تنفسی باید به عنوان گزینه محافظت شخصی در نظر گرفته شوند.

عوامل فیزیکی و راحتی

راحتی و مناسب بودن ماسک از نظر سایز و طراحی برای فردی که آن را استفاده می‌کند، بسیار مهم است. ماسک باید به‌طور کامل روی صورت فرد بسته شود تا هیچ هوای آلوده‌ای وارد سیستم تنفسی او نشود. همچنین، باید از مواد مقاوم و قابل تنفس ساخته شده باشد تا در استفاده طولانی‌مدت، کاربر احساس راحتی داشته باشد.

میزان مقاومت و قابلیت فیلترینگ

ماسک‌های تنفسی باید دارای فیلترهای مناسب برای مقابله با آلاینده‌های موجود در محیط کار باشند. این فیلترها باید قادر به تصفیه ذرات معلق، گازها یا بخارات باشند. در انتخاب ماسک، باید توجه داشت که فیلترها با توجه به نوع آلودگی‌ها و مدت زمان قرار گرفتن در معرض، مناسب و کارآمد باشند.

آموزش و آگاهی

کارگران باید آموزش کافی در مورد نحوه استفاده صحیح از ماسک‌ها داشته باشند. ماسک‌ها فقط زمانی مؤثر هستند که به درستی استفاده شوند. این شامل نحوه قرار دادن صحیح ماسک، تعویض فیلترها و همچنین زمان‌هایی است که باید ماسک تعویض یا بازرسی شود.

گواهی استاندارد و تأییدیه‌ها

در نهایت، ماسک تنفسی باید استانداردهای ایمنی را رعایت کند و توسط مراجع معتبر تأیید شده باشد. ماسک‌های تنفسی که استانداردهای بین‌المللی مانند NIOSH (موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا) یا EN (استانداردهای اروپا) را دارند، معمولاً به عنوان ماسک‌های قابل اعتماد شناخته می‌شوند.

جمع بندی

در انتخاب ماسک تنفسی مناسب، عوامل مختلفی باید در نظر گرفته شود، از جمله شناسایی خطر، ارزیابی محیط کاری، امکان استفاده از کنترل‌های مهندسی و راحتی و کارایی ماسک. این تصمیم باید توسط کارشناسان ایمنی با در نظر گرفتن تمام محدودیت‌ها و شرایط محیطی اتخاذ شود تا از سلامت و ایمنی کارگران در برابر خطرات تنفسی محافظت شود.